Budowa Polski Niepodległej

,,Chłop zachował w najgorszych chwilach ziemię, religię i narodowość. Te trzy wartości dały podstawę do stworzenia państwa."

Od pierwszych dni października 1918 r. monarchia austriacka była w coraz głębszym chaosie, a jej los został już przesądzony. Polscy posłowie do parlamentu wiedeńskiego, a wśród nich Wincenty Witos, doszli do wniosku, że należy rozpocząć budowę polskiej państwowości. W tym celu postanowili powrócić do Galicji. Rada Naczelna PSL podjęła uchwałę, iż w razie potrzeby wesprze zbrojne wystąpienie przeciw panowaniu Habsburgów.

Plany odbudowy Polski

28 października w sali krakowskiego magistratu zebrali się wszyscy polscy posłowie do austriackiego parlamentu. Po zaciekłej dyskusji odrzucili projekt podporządkowania Galicji zwierzchnictwu rezydującej w Warszawie z woli okupantów Rady Regencyjnej, choć ogłoszono, że Galicja stanowi część Państwa Polskiego.

Przyszłość Galicji

Na czele PKL (Polskiej Komisji Likwidacyjnej) stanął Witos. Ta chwila stała się przełomem w jego karierze politycznej. W ostatnich tygodniach 1918 r. polityczny autorytet Witosa wykraczał poza Galicję. O pozyskanie jego i kierowanej przez niego PKL zabiegali przedstawiciele podległego Radzie Regencyjnej rządu Józefa Świeżyńskiego, jak też organizatorzy lewicowego Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie. Ci drudzy byli święcie przekonani poparcia ze strony Witosa, że bez konsultacji z nim umieścili go na liście członków tego gabinetu.

Wybory do Sejmu w dniu 28.01.1919 r. zakończyły pierwszy etap budowy fundamentów niepodległości Polski. PSL „Piast” pod przewodnictwem swego prezesa zdobyło 42 mandaty poselskie z ogólnej liczby 394. W ciągu następnego roku liczba ta zwiększyła się do 70 osób w klubie parlamentarnym „Piasta”. Od samego początku istnienia Sejmu Ustawodawczego stał się jedną z czołowych postaci polskiego życia parlamentarnego. Swoimi umiejętnościami oraz doświadczeniem wzbudzał podziw i szacunek.

Witos w elicie parlamentu

Fascynacja Witosem w dużej mierze wynikała również z tego, że choć bardzo eksponował swoją „chłopskość”, to nie przystawał do powszechnie przyjętego stereotypu chłopa. W Sejmie Ustawodawczym Witos był postrzegany przede wszystkim jako przywódca znaczącego ugrupowanie politycznego, jakim bez wątpienia było PSL „Piast”. Już na jednym z pierwszych posiedzeń zgłosił projekt przewidujący przejęcie na cele reformy dóbr ziemiańskich przekraczających obszar od 100 do 200 morgów oraz majątków państwowych, donacji, majoratów, dóbr martwej ręki, ziemi należącej do instytucji państw zaborczych, rodów panujących i spekulantów z okresu wojny.